The labor market is dynamically changing today. Although we work the most intensively in history (this also applies to mental work), our working time is still changing too slowly. Both the employee and the unemployed person should keep looking for information on how the labor market is changing and what rights they are entitled to.
Rynek pracy zmienia się dziś w dynamicznym tempie. Choć pracujemy najintensywniej w historii (dotyczy to także pracy umysłowej), czas naszej pracy wciąż zmienia się zbyt wolno. Zarówno pracownik, jak i osoba bezrobotna powinni na bieżąco poszukiwać informacji na temat tego, jak zmienia się rynek pracy, oraz jakie prawa im przysługują. Rozwój nowych technologii, przemiany zachodzące w strukturze zatrudnienia, rosnące znaczenie sektora usług oraz sytuacja ekonomiczno-społeczna w kraju to tylko niektóre z czynników, które znacząco wpływają na zapotrzebowanie na określone zawody i specjalizacje. Są wśród nich takie, które cieszą się bardzo dużym zainteresowaniem i takie, na które zapotrzebowanie powoli zanika. Znajomość mechanizmów rządzących rynkiem pracy może ułatwić ukierunkowanie swojej ścieżki zawodowej. Na tym jednak sprawczość pracownika nie powinna się kończyć. Logika kapitalizmu domaga się włączenia jak największej masy osób w proces produkcyjny, ale ich fundamentalne prawa często nie są brane pod uwagę. Tymczasem praca coraz bardziej „rozlewa się” na wszystkie obszary naszego życia, zwłaszcza w czasie pandemii i pracy zdalnej, trudno odróżnić, kiedy kończy się praca, a kiedy zaczyna życie prywatne. W tych czasach szczególnie warto interesować się rynkiem i prawem pracy.
Mechanizmy rządzące rynkiem pracy
Każdy powinien znać metody aktywnego poszukiwania pracy, znać adresy instytucji wspomagających osoby bezrobotne, korzystać z różnych źródeł informacji o miejscach pracy, mieć dostęp do informacji jak sporządzić odpowiednie CV i list motywacyjny. Wynagrodzenie pracownika (sprzedaje on przecież swoją pracę) uzależnione jest od pracodawcy, który zobowiązany jest wynagradzać odpowiednio do ilości poświęconego czasu oraz obowiązujących w danej branży stawek. Ważne pojęcia z perspektywy pracownika to: czas pracy, bezpieczeństwo i higiena pracy, równe traktowanie w zatrudnieniu, mobbing, wynagrodzenie, obowiązująca minimalna stawka godzinowa. Warto znać również różne formy zatrudnienia (na przykład najważniejsze różnice między Kodeksem pracy a Kodeksem cywilnym), znać wady i zalety pracy czasowej, być w stanie określić różnice między umową o pracę a umową zleceniem i umową o dzieło. Może to uchronić pracownika przed nadużyciami ze strony pracodawcy, na przykład przed podpisaniem wadliwie skonstruowanej umowy. Umiejętność analizy umowy pod względem zamieszczenia w niej wszystkich niezbędnych informacji oraz znajomość specyfiki poszczególnych rodzajów umów są do tego niezbędne. Warto rozumieć także specyfikę zatrudnienia osób niepełnosprawnych, nawet jeżeli problem ten nas nie dotyczy. Wiedza na temat rynku pracy powinna obejmować rolę pracodawcy/pracownika, praw gospodarki wolnorynkowej (podaż̇ pracy, popyt na pracę) oraz najważniejszych przepisów prawa pracy. Kluczowa jest także umiejętność wykrywania i oceniania nieetycznych zachowań pracodawcy wobec pracownika. Warto wiedzieć, jaki jest poziom uzwiązkowienia, w tym realny wpływ związków zawodowych na politykę pracowniczą oraz to, że związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu.
Pracownik powinien posiadać wiedzę na temat rodzajów urlopów, które mu przysługują oraz znać obowiązki pracodawcy w zakresie rozwiązania umowy o pracę, po to, aby korzystać z przepisów prawnych zawartych w Kodeksie pracy i Kodeksie postępowania cywilnego, dotyczących sporów i roszczeń, wynikających ze stosunku pracy oraz różnych form zatrudnienia. Warto wiedzieć, jak wygląda tryb dochodzenia przez pracownika swoich praw przed sądem pracy.
Godna praca oraz równość szans i traktowania wszystkich bez względu na płeć, wiek lub wyznanie są jednymi z najbardziej fundamentalnych praw każdego człowieka. Łączą w sobie kilka podstawowych elementów: zarówno dostęp do odpowiednio płatnej pracy, bezpieczeństwo w miejscu pracy, ochronę społeczną, perspektywy rozwoju osobistego i integracji społecznej, jak i wolność jednostki do wyrażania swoich żądań, organizowania się i uczestniczenia w decyzjach, które mają wpływ na jej życie.
