Since Poland has joined the European Union, the interest of foreigners in taking up gainful employment in Poland has increased. Regardless of whether migrants are in manual or seasonal work, or one that requires specific qualifications, they are entitled to protection and access to knowledge of the law in force in the country they live. Despite that, migrants face various difficulties on the labor market, and in many respects find themselves in a worse situation than the nationals of the host country.
Przyrost obcokrajowców, którzy osiedlili się w Polsce
Od czasu wejścia Polski do Unii Europejskiej wzrosło zainteresowanie obcokrajowców podjęciem pracy zarobkowej w Polsce. Skala migracji jest wysoka i wciąż rośnie, migracje właściwie stały się normą we współczesnym świecie. Ludzie zmieniają miejsce pobytu z powodów ekonomicznych, społecznych lub politycznych. Bez względu na to, czy migranci zajmują się pracą fizyczną/sezonową (która w teorii nie wymaga znajomości języka oraz doświadczenia) czy taką, która wymaga konkretnych kwalifikacji, należy im się ochrona i dostęp do wiedzy na temat obowiązującego w danym kraju prawa. Według danych Urzędu do spraw cudzoziemców (UDSC) w 2020 r. największy przyrost obcokrajowców, którzy osiedlili się w Polsce, dotyczył obywateli Ukrainy, Białorusi, Gruzji, Mołdawii i Korei Południowej. Co ciekawe, to osoby młode osiedlają się w Polsce najczęściej. Prawie 60% cudzoziemców posiadających ważne zezwolenia na pobyt to osoby w przedziale wiekowym 18-40 lat, a osoby powyżej 60. roku życia stanowią jedyne 4%. W większości są to zatem osoby gotowe do podjęcia pracy. “Migranci mierzą się z rozmaitymi trudnościami na rynku pracy, pod wieloma względami znajdują się w gorszej sytuacji niż obywatele kraju przyjmującego. Niektóre z napotykanych przez nich problemów wiążą się z utrudnieniami, takimi jak niewystarczające wykształcenie, brak szkoleń, problemy z uznaniem kwalifikacji uzyskanych za granicą lub niewystarczająca znajomość języka i lokalnego prawa pracy. Migranci mogą także doświadczać dyskryminacji ze względu na narodowość, wyznanie, kolor skóry, rasę lub pochodzenie etniczne.” Badania Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) „Combating discrimination against migrant workers and ethnic minorities in the world of work”, dotyczące dyskryminacji cudzoziemców na rynku pracy w krajach zachodnich, wykazały występowanie dyskryminacji w zatrudnieniu, która dochodziła do 35% (we wszystkich krajach, nawet w Skandynawii). Dane te zaskakują tym bardziej, że jest to niezgodne z międzynarodowymi standardami pracy. Takie badania prowadzone są̨ przez niektóre związki zawodowe, a w Unii Europejskiej dostępne są różnego rodzaju programy finansowe, które wspierają takie działania. Dyskryminacja jest szczególnie widoczna, gdy migranci są traktowani niesprawiedliwie pomimo porównywalnego wykształcenia, kwalifikacji lub doświadczenia. Szczególnie wrażliwe obszary to: dostęp do zatrudnienia i szkoleń, wynagrodzenie za pracę o tej samej wartości, utrudniony dostęp do opieki społecznej, nieadekwatny przydział pracy i brak możliwości awansu, niepewne warunki zatrudnienia.
Walka o lepsze położenie cudzoziemców w miejscu pracy
Utrudnianie integracji migrantów na rynku pracy prowadzi to do strat społecznych i ekonomicznych, ponieważ potencjał ich pracy nie zostaje wykorzystany. Walka z tymi zjawiskami jest podstawowym zadaniem dla krajów, które przyjmują migrantów. W szczególności konieczne jest dokonanie diagnozy sytuacji pracowników, ponieważ tylko rzetelne zbadanie sytuacji prawnej i społecznej może pozwolić na ustalenie właściwej polityki równościowej.Napływ cudzoziemców na polski rynek pracy powinien wiązać się z działaniem państwa, organizacji samorządowych i międzynarodowych oraz wzmożoną aktywnością związków zawodowych. Promowanie tolerancji i współpracy grup o różnych poglądach, kulturach, religiach i tradycjach może zostać podjęte przez związkowców w formie prób wpływania na ustawodawstwo i decyzje podejmowane przez rząd. Mogą być to także próby wywarcia wpływu na konkretnych prawodawców i przedsiębiorstwa (przez rozmaite formy nacisku) oraz negocjacje, szkolenia i kampanie społeczne i świadomościowe. Związki zawodowe powinny komunikować wyniki swoich prac po to, aby edukować związkowców i krzewić w nich postawę̨ akceptacji dla wszelkiego rodzaju odmienności. Walka o lepsze położenie cudzoziemców może polegać także na przyjmowaniu dokumentów organizacyjnych, zapisów statutowych, uchwał, które jednoznacznie zabraniają̨ dyskryminacji. Wreszcie kluczowa jest współpraca przedstawicieli środowisk marginalizowanych (w tym rozmaitych organizacji wspierających migrantów) ze związkami zawodowymi, to znaczy wspólne dążenia do wprowadzenia przepisów antydyskryminacyjnych w miejscu pracy.
Solidarność ludzi powinna budować wzajemne zaufanie
Bywa, że migranci zatrudniani są̨ przez firmę̨-pośrednika, co oznacza, że z formalnego punktu widzenia pozostają̨ pracownikami w swoim kraju (obowiązuje ich inne prawo) i nie mogą̨ zrzeszać́ się̨ w polskich związkach zawodowych. Takie osoby, nie znając języka ani polskiego prawodawstwa, są̨ narażone na gorsze warunki pracy i wyzysk. W tej sytuacji rolą związkowców może być nawiązywanie międzynarodowej współpracy ze związkami zawodowymi w krajach pochodzenia pracowników. Inna jest natomiast sytuacja tych, którzy mają prawo do podjęcia pracy w Polsce i podpisują̨ umowy z polskimi przedsiębiorcami. Mogą̨ oni bez problemu wstępować́ do związku zawodowego i uzyskać́ ochronę̨ prawną. Aby skutecznie podnosić świadomość cudzoziemców na temat polskiego rynku pracy, warto przygotować dla nich broszury informacyjne, które będą dostępne w ich ojczystych językach. Na poziomie związku zawodowego kluczowa jest także wiedza prawnicza dotycząca umiejętności prowadzenia spraw z zakresu dyskryminacji (ze względu na pochodzenie etniczne, rasę̨, wyznanie), powołanie pełnomocnika ds. pracowników migracyjnych i mniejszości etnicznych, włączanie kwestii dyskryminacji do układów zbiorowych, włączanie kwestii pracowników migracyjnych do dialogu społecznego, konferencje i spotkania z udziałem przedstawicieli i przedstawicielek organizacji pozarządowych i ruchów społecznych. Solidarność ludzi powinna budować wzajemne zaufanie. Pracownicy należący do grup szczególnie narażonych na wyzysk (zwłaszcza ludzie młodzi i cudzoziemcy) tak jak pozostali zatrudnieni, powinni być członkami związków zawodowych i mieć pełne prawo do wsparcia z ich strony.
